کد مطلب:40389 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

شخصي از پيامبر6 سؤال فرمودند: آيا حج هر سال واجب است؟ پيامبر6 پاسخ ندادند و چند بار ديگر آن شخص سؤال كردند و جواب نشنيدند و در آخر پيامبر6 ناراحت شدند و فرمودند: از خبرهايي كه اگر فاش شود، خوشتان نميآيد، سؤال نكنيد، آيا منظور از حج، حج تمتع است، يا مفهوم ديگري داشت كه آن شخص ظرفيت پاسخ را نداشت، چرا پيامبر6 ناراحت شدند؟

در شأن نزول آيه فوق، در تفسير مجمع البيان، شيخ طبرسي، از علي بن ابيطالبنقل شده كه فرمود: روزي پيامبر6 خطبهاي خواند و دستور خدا را دربارة حج بيان فرمود، شخصي به نام مكاشه گفت: آيا اين دستور براي هر سال است و همه سال بايد حج به جا آوريم؟ پيامبر6 به سؤال او پاسخ نگفت، ولي او لجاجت كرد، دو بار يا سه بار، سؤال خود را تكرار نمود، پيامبر6 فرمود: واي بر تو، چرا اين همه اصرار ميكني، اگر در جواب تو بگويم بلي، حج در همه سال، بر همه شما واجب ميشود و اگر در همه سال واجب باشد، توانايي انجام آن را نخواهيد داشت و اگر با آن مخالفت كنيد، گناه كار خواهيد بود. بنابراين، مادام كه چيزي به شما نگفتهام، روي آن اصرار نورزيد، زيرا ]يكي از[ اموري كه باعث هلاكت ]بعضي از[ اقوام گذشته شد، اين بود كه لجاجت و پر حرفي ميكردند و از پيامبرشان زياد سؤال مينمودند.

بنابراين، هنگامي كه به شما دستوري ميدهم، به اندازة توانايي خود آن را انجام دهيد و هنگامي كه شما را از چيزي نهي ميكنم، خودداري كنيد. آيه فوق نازل شد و آنها را از اين كار بازداشت حال، با توجه به آياتي كه صريحاً دستور ميدهد كه مردم آن چه را نميدانند از اهل اطلاع، سؤال نمايند; فَسْ ?‹َلُوَّاْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَتَعْلَمُونَ ;(نحل،43) اگر نميدانيد از اهل اطلاع سؤال كنيد. منظور از آيه اين نيست كه راه سؤال و پرسش و فراگيري مطالب را بر مردم ببندد، بلكه منظور، جلوگيري از سؤالهاي نابجا و بهانهگيريها و لجاجتهاي بي مورد است كه غالباً سبب ايجاد شبهه در ذهن مردم و موجب مزاحمت گوينده و پراكندگي رشتة سخن و برنامة او ميشود.

بنابراين، هر چند شأن نزول آيه فوق، دربارة حجة الاسلام است، ولي آية شريفه، حكم كلي را بيان كرده و منظور از آن پرسش از جزئيات احكام دين و واجبات الهي است.

وانگهي، در شأن نزول آيه فوق، سخني از ناراحت شدن رسول اكرم، به ميان نيامده است، بلكه سخن از اندوه و ناراحتي سؤال كنندگان است، زيرا سؤالات بي مورد آنها، از خورده ريزههاي احكام دين، جز دشوار كردن دين و سنگين كردن بار تكليف و بدحالي و اندوه نتيجه ديگري، ندارد. بر فرض كه پيامبر6 ناراحت شده باشند، ناراحتي ايشان از دست مردمي است كه با سؤالهاي بيجاي خود، خود را به هلاكت ميانداختند.( ر.ك: تفسيرنمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 5، ص 96، دارالكتب الاسلامية / تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ترجمه سيد محمد باقر موسوي همداني، ج 6، ص 244ـ236، نشر بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي. )